Ιδρυτική διακήρυξη 2004 - διακήρυξη ενόψη του 7ου Συνεδρίου της ΠΟΣΔΕΠ

ΙΔΡΥΤΙΚΗ ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ

της

ΚΙΝΗΣΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΗΣ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗΣ

Αγαπητοί Φίλοι και Φίλες,

Η πρωτοβουλία αυτή στηρίζεται στην πεποίθησή μας ότι, η συνεχής ποιοτική αναβάθμιση του Δημόσιου Πανεπιστημίου στην Ελλάδα, ουσιαστικά βασίζεται στην ενεργή παρέμβαση και συμμετοχή όλων μας στα πανεπιστημιακά δρώμενα.

Στηρίζεται, επίσης, στην πεποίθησή μας ότι το θεσμικό πλαίσιο των ΑΕΙ, δηλαδή ο Ν.1268/1982 όπως τροποποιήθηκε, απαιτείται να επανεκτιμηθεί υπό το φως των νεότερων εξελίξεων στην Ελλάδα, αλλά και διεθνώς και να προσαρμοσθεί στα νέα δεδομένα. Ο Ν. 1268/1982 θα μείνει στην εκπαιδευτική μας ιστορία ως το νομοθέτημα εκείνο, το οποίο αντικατέστησε τον αναχρονιστικό θεσμό της έδρας μετά από πενήντα χρόνια λειτουργίας του. Θεσμοθέτησε το συμμετοχικό Πανεπιστήμιο με την οργάνωση του σε Τομείς και τη γενικευμένη συμμετοχή στα όργανα του Πανεπιστημίου των πολλών και διαφορετικών συνιστωσών του. Εν τούτοις, η εφαρμογή του νόμου δεν υπήρξε πάντοτε σύμφωνη με τις προσδοκίες του νομοθέτη. Πολλές από τις διατάξεις του έμειναν ανενεργές, ενώ άλλες εφαρμόσθηκαν κατά το δοκούν.

Απαιτείται λοιπόν, να αναμορφωθεί το πλαίσιο αυτό, τόσο ως προς τον προσανατολισμό της συνολικής του φιλοσοφία, όσο και σε επιμέρους ρυθμίσεις του, με στόχο την υπέρβαση των αδυναμιών και εκφυλιστικών φαινομένων του παρελθόντος, αλλά και την εισαγωγή καινοτόμων διαδικασιών, που θα ενδυναμώσουν, αναδείξουν και αναβαθμίσουν το ελληνικό Πανεπιστήμιο.

@ Ο Χαρακτήρας

Η χώρα διαθέτει γύρω στα 25 δημόσια Πανεπιστήμια, τα οποία όχι μόνο πρέπει να στηρίξουμε αλλά και να διεκδικήσουμε την αναβάθμιση τους. Στην εποχή της γνώσης και της πληροφορίας, για τις σύγχρονες κοινωνίες αυτό αποτελεί, πλέον, απαραίτητη προϋπόθεση για την ενσωμάτωση τους στην παγκόσμια κοινότητα. Έτσι, είναι σαφές σε όλους μας ότι, η εκπαίδευση γενικά και η πανεπιστημιακή εκπαίδευση ειδικότερα, αποτελεί δημόσιο αγαθό. Ωστόσο, η συζήτηση γύρω από το βαθμό συμμετοχής της ιδιωτικής πρωτοβουλίας στην παροχή του αγαθού αυτού, στη χώρα μας, δεν φαίνεται να έχει ολοκληρωθεί. Παράλληλα έχει αναπτυχθεί ένα σύστημα παροχής υπηρεσιών τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, με συμμετοχή μάλιστα ιδρυμάτων του εξωτερικού, το οποίο δε παρέχει τις εγγυήσεις, που απαιτεί αυτού του επιπέδου η εκπαίδευση. Συνεπώς η πρόκληση, που αντιμετωπίζουν τα ΑΕΙ της χώρας μας, είναι: πώς να ενταχθούν στην παγκόσμια κοινωνία της γνώσης?

@ Αυτοτέλεια

Ένα από τα σημαντικότερα, ίσως, θεσμικά ζητήματα, που αντιμετωπίζουν τα ελληνικά Πανεπιστήμια, είναι η αυτοτέλειά τους. Πράγματι, σύμφωνα με το σημερινό θεσμικό τους πλαίσιο, τα Πανεπιστήμια «κατ' όνομα» μόνον χαίρουν αυτοτέλειας. Οι επιλογές των διοικήσεων τους αναγκαστικά περιορίζονται σε εκτελεστικές και διαδικαστικές περισσότερο πράξεις, ενώ η διαμόρφωση στρατηγικής, έστω και μέσο-πρόθεσμης, προσκρούει στην αδυναμία ευέλικτης χρήσης των διαθέσιμων πόρων και ορθολογικής αξιοποίησης του υπάρχοντος ανθρώπινου δυναμικού.

@ Η Διοίκηση

Οι διοικήσεις των Πανεπιστημίων εκλέγονται από εκλεκτορικά σώματα, των οποίων η κρίση επηρεάζεται, σε μεγάλο βαθμό, από κριτήρια, τα οποία δεν είναι αποκλειστικά ακαδημαϊκά. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με τη σύνθεση των εκλεκτορικών σωμάτων και τη δυνατότητα της δεύτερης θητείας οδηγεί, πολλές φορές, σε διοικήσεις «ευάλωτες» σε επιρροές συγκεκριμένων ομάδων μέσα ή έξω από το Πανεπιστήμιο. Οι παρεκκλίσεις που παρατηρούνται από την ακαδημαϊκή δεοντολογία στο σύνολο σχεδόν της πανεπιστημιακής κοινότητας (μέλη ΔΕΠ, φοιτητές, εργαζόμενοι) συμβάλλουν, σε μεγάλο βαθμό, στη δυσκολία αναβάθμισης των ελληνικών Πανεπιστημίων.

@ Οικονομικά

Τα τελευταία χρόνια σημειώθηκε μια εντυπωσιακή αύξηση στα μεγέθη της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Ο αριθμός των Τμημάτων των ΑΕΙ αυξήθηκε κατά 32% μεταξύ 1993 και 2003, ενώ ο αριθμός των εισαγομένων φοιτητών διπλασιάστηκε κατά την ίδια περίοδο. Παρά τις χρηματοδοτήσεις του ΕΠΕΑΕΚ Ι και ΙΙ, τα προβλήματα υποδομών των ΑΕΙ εξακολουθούν να είναι και πολλά και σοβαρά. Οι δημόσιες δαπάνες για τα Πανεπιστήμια, ως ποσοστό του ΑΕΠ, εξακολουθούν να κυμαίνονται σε συγκριτικά χαμηλά επίπεδα- παρά τις σχετικές αυξήσεις των τελευταίων χρόνων.

Οι οικονομικοί πόροι, που διατίθενται στα Πανεπιστήμια, δεν αρκούν ούτε κατ' ελάχιστον για την κάλυψη ακόμη και στοιχειωδών αναγκών τους, όπως η συντήρηση των κτιριακών υποδομών τους και η κάλυψη των αναγκών, που συνδέονται με την εκπαιδευτική διαδικασία. Οι χρηματοροές προς τα Πανεπιστήμια δεν εμφανίζουν την απαιτούμενη κανονικότητα, με αποτέλεσμα να χρηματοδοτούν τη λειτουργία των ακαδημαϊκών τους μονάδων από πόρους, που προέρχονται από ερευνητικές δραστηριότητες.

@ Προσωπικό - Αμοιβές

Η στελέχωση των Πανεπιστημίων με μέλη ΔΕΠ χαρακτηρίζεται από έλλειψη ορθολογισμού με αποτέλεσμα, πολλά Τμήματα, λόγω έλλειψης προσωπικού, να εμφανίζουν σημαντικές αδυναμίες υλοποίησης του εκπαιδευτικού και ερευνητικού τους έργου. Συγχρόνως, σε άλλα Τμήματα, παρατηρούνται φαινόμενα υποαπασχόλησης του υπάρχοντος δυναμικού. Παράλληλα, το διοικητικό και τεχνικό προσωπικό, που διατίθεται στα Πανεπιστήμια δεν επαρκεί, ιδιαίτερα στα νέα Πανεπιστήμια, που πολλές φορές αντιμετωπίζουν πρόβλημα στελέχωσης των ακαδημαϊκών τους μονάδων.

Η οικονομική μεταχείριση των μελών ΔΕΠ των Πανεπιστημίων δεν είναι η καλύτερη, ιδιαίτερα όσον αφορά στη συνταξιοδοτική τους κάλυψη, θέμα που ακόμη δεν έχει πλήρως επιλυθεί, όπως δεν έχει, ακόμη, υλοποιηθεί η πρόβλεψη του Ν 2530/98 για θεσμοθέτηση κινήτρων προσέλκυσης, εγκατάστασης και παραμονής μελών ΔΕΠ στα ακριτικά Πανεπιστήμια. Στόχος μας είναι και η ουσιαστική βελτίωση των αποδοχών και των συντάξεών όλων των εργαζομένων της πανεπιστημιακής κοινότητας, με κύριο άξονα την ενσωμάτωση των περισσοτέρων επιδομάτων στο βασικό μισθό.

Όμως η όποια μεταβολή της μισθολογικής πολιτικής, πέρα από τα ποσοτικά της στοιχεία, θα πρέπει να έχει συγκεκριμένα ποιοτικά χαρακτηριστικά, κάτι που αποτελεί πλέον γνώρισμα όλων σχεδόν των μισθοδοτικών διαδικασιών στις αναπτυγμένες χώρες της Ευρώπης και της Αμερικής.

@ Διδασκαλία

Η εκπαιδευτική διαδικασία θα πρέπει να ενσωματώσει όλες τις σύγχρονες μεθόδους και τεχνικές αναβάθμισής της, ώστε να συμβάλει δυναμικά στην ουσιαστική βελτίωση του παρεχόμενου εκπαιδευτικού έργου. Η σχέση διδάσκοντος και διδασκομένου, δασκάλου και μαθητή, θα πρέπει να ξαναβρεί την αρχέγονη σημασία της.

@ Έρευνα

Η ποιότητα της έρευνας στα ελληνικά Πανεπιστήμια είναι αντιστρόφως ανάλογη των κονδυλίων, που διατίθενται γι' αυτήν. Πράγματι, ενώ η Ελλάδα βρίσκεται τελευταία ανάμεσα στις ευρωπαϊκές χώρες, σε σχέση με τα κονδύλια που διαθέτει για την έρευνα, η ποιότητα της έρευνας, που διενεργείται στα ελληνικά Πανεπιστήμια, αναγνωρίζεται διεθνώς. Αυτό αποδεικνύεται τόσο από το πλήθος των δημοσιευμένων εργασιών σε υψηλής ποιότητας περιοδικά, όσο και από την προσέλκυση ανταγωνιστικών ερευνητικών προγραμμάτων, τα οποία χρηματοδοτούνται είτε από δημόσιους, είτε από ιδιωτικούς φορείς ελληνικούς ή ξένους.

@ Μεταπτυχιακές Σπουδές

Σημαντικές πρωτοβουλίες επιβάλλεται να αναληφθούν από την Πολιτεία για τις απαραίτητες αλλαγές, συμπληρώσεις και προσαρμογές του Νομοθετικού Πλαισίου, όσον αφορά την οργάνωση των Μεταπτυχιακών Σπουδών. Κυρίως όμως απαιτείται η εξεύρεση εναλλακτικών πηγών χρηματοδότησης, ώστε να διασφαλίζεται ένα υψηλό επίπεδο διεθνώς ανταγωνιστικών Μεταπτυχιακών Σπουδών. Αυτές οι πρωτοβουλίες είναι εξαιρετικά σημαντικές και απαιτούν, τη συνεχή παρέμβαση και υποστήριξη όλων των φορέων της πανεπιστημιακής κοινότητας, που συμμετέχουν στην εκπαιδευτική και ερευνητική δραστηριότητα.

@ Κέντρα Εξαιρετικής Εκπαίδευσης (Κέντρα Αριστείας)

Εκτιμούμε ότι, για να κατακτήσει μια διακριτή ταυτότητα το ελληνικό ακαδημαϊκό σύστημα, θα πρέπει σε ορισμένους προσεκτικά επιλεγμένους τομείς της επιστήμης και της τεχνολογίας να αποκτήσει την πρωτοπορία σε διεθνές επίπεδο. Έτσι συγχρόνως, θα αποτελέσει ένα διακριτό πόλο έλξης για τον ευρύτερο περίγυρο. Η δημιουργία Κέντρων Εξαιρετικής Εκπαίδευσης (Κέντρων Αριστείας), ίσως σε πρώτη φάση στο επίπεδο των μεταπτυχιακών σπουδών, θα μπορούσε να απαντήσει σε ένα τέτοιο ζητούμενο.

@ Επιστημονικό Δυναμικό της Ελληνικής Διασποράς

Η θεσμική σύνδεση και ουσιαστική αξιοποίηση του επιστημονικού δυναμικού του ελληνισμού της διασποράς, των κοινοτήτων των Ελλήνων, ανά τον κόσμο, θεωρούμε ότι θα έπρεπε να αποτελεί μέλημα του Ελληνικού κράτους από πολλές δεκαετίες, ίσως από συστάσεώς του. Οπωσδήποτε δε θα έπρεπε να αποτελεί τμήμα μιας διαχρονικής εθνικής πολιτικής για την Παιδεία. Ειδικά σήμερα, θεωρούμε ότι η καλά σχεδιασμένη συμβολή των ελλήνων επιστημόνων της διασποράς, ιδιαίτερα στο χώρο της ανώτατης εκπαίδευσης, θα είχε πολύ θετικά αποτελέσματα και ικανοποιεί πολλαπλούς εθνικούς στόχους. Ειδικότερα στην ανάπτυξη και διεθνή ανταγωνιστικότητα των μεταπτυχιακών σπουδών ειδίκευσης και διδακτορικού, η παρουσία και ευέλικτη μεταχείριση αυτού του ανθρώπινου δυναμικού θεωρείται καθοριστικής σημασίας.

@ Δια Βίου Εκπαίδευση

Τα Πανεπιστήμια καθώς και τα ΑΤΕΙ σε μια σύγχρονη κοινωνία της γνώσης, τα επόμενα χρόνια, καλούνται να οριοθετήσουν και να κατοχυρώσουν το ρόλο τους σε σχέση με τη δημιουργία του ανθρώπινου κεφαλαίου στη χώρα μας. Η δια βίου εκπαίδευση και η υψηλού επιπέδου κατάρτιση, όπως δείχνει η ευρωπαϊκή αλλά και η λοιπή διεθνής εμπειρία, περνά μέσα από τα Πανεπιστήμια. Με τον τρόπο αυτό, αφενός τα Ιδρύματα διευρύνουν την προσφορά τους στο κοινωνικό γίγνεσθαι αφετέρου, παραμένουν στο επίκεντρο των εξελίξεων των σχετικών με το περιεχόμενο των εκπαιδευτικών προγραμμάτων και των εφαρμογών τους στη διαδικασία ανάπτυξης της οικονομίας και της κοινωνίας.

@ Εισαγωγικές Εξετάσεις

Στη χώρα μας υπάρχει μια μεγάλη κατάκτηση: το αδιάβλητο των εισαγωγικών εξετάσεων για την τριτοβάθμια εκπαίδευση. Η διατήρηση αυτού του κεντημένου και η συνεχής ποιοτική του αναβάθμιση, πρέπει να είναι η αφετηρία όλων των προβληματισμών στο μέλλον.

@ Ενιαίος Ευρωπαϊκός Χώρος Ανώτατης Εκπαίδευσης

Οι εξελίξεις στο διεθνές περιβάλλον της χώρας μας και ιδιαίτερα οι συζητήσεις στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ένωσης (πρωτοβουλίες Μπολόνιας - Πράγας - Βερολίνου) συνθέτουν μια διαρκή πρόκληση για το ελληνικό Πανεπιστήμιο. Η ενσωμάτωση των ευρωπαϊκών εκπαιδευτικών συστημάτων στην παγκόσμια κοινωνία της γνώσης συνεπάγεται αυτές τις πρωτοβουλίες.

Από τη άποψη αυτή, η θεσμική θωράκιση των ΑΕΙ, αλλά και η ενίσχυση της εξελικτικής τους πορεία προς την ενσωμάτωση, απαιτούν τη δική μας συνδρομή και ενεργό παρέμβαση. Διανύουμε μια μεταβατική περίοδο και απαιτείται έγκυρη και έγκαιρη επιστημονική ανάλυση των στάσεων και των θέσεων μας.

Η δημιουργία του Ενιαίου Ευρωπαϊκού Χώρου Ανώτατης Εκπαίδευσης (Κινητικότητα, Αναγνωρίσιμα και Συγκρίσιμα Πτυχία, Έκδοση Κοινών Πτυχίων, Ενιαίο Σύστημα Διδακτικών Μονάδων, Μηχανισμοί Αξιολόγησης & Διασφάλισης Ποιότητας των Ιδρυμάτων, κλπ) αποτελεί ένα μείζον εκπαιδευτικό, πολιτικό και πολιτισμικό θέμα για την ενωμένη Ευρώπη. Η χώρα μας και οι συντελεστές του εκπαιδευτικού της συστήματος θα πρέπει να συμβάλλουν με κάθε τρόπο στην ανάπτυξη του Ε.Ε. Χ. Α. Ε.

Η διατύπωση θέσεων και απόψεων για την βελτιστοποίηση των επιπτώσεων των σχετικών πολιτικών, καθώς κα η ανάπτυξη εσωτερικής δυναμικής και επαναπροσδιορισμού όλων των παραγόντων του συστήματος, πρέπει να αποτελέσει πεδίο γόνιμου διαλόγου και διαρκούς προβληματισμού.

@ Αξιολόγηση

Η έννοια της αξιολόγησης, ως απαραίτητου θεσμού - μηχανισμού προκειμένου να εξασφαλιστεί η βιωσιμότητα και η ανοδική πορεία της Ανώτατης Εκπαίδευσης, πρέπει να γίνει ευρέως αποδεκτή τόσο από τα μέλη της Ακαδημαϊκής κοινότητας όσο και από ολόκληρη την κοινωνία. Η διαρκής αξιολόγηση, όχι μόνον του παρεχομένου εκπαιδευτικού και ερευνητικού έργου, αλλά συνολικά του οικοδομήματος της Ανώτατης Εκπαίδευσης (Τομέας, Τμήμα, Ίδρυμα, Υπουργείο Παιδείας και άλλοι εμπλεκόμενοι Φορείς) πρέπει να αποτελέσει μόνιμη και διαρκή επιδίωξη του συστήματος της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης σήμερα και στο μέλλον. Η σύνδεση του συστήματος, τόσο με την ποιότητα του εκπαιδευτικού και ερευνητικού έργου, όσο και με την ανάπτυξη ικανοτήτων και δεξιοτήτων από τους φοιτητές μας, θα αποτελέσει ένα κρίσιμο παράγοντα για την ενσωμάτωσή τους στη διαρκώς μεταβαλλόμενη αγορά εργασίας. Το όριο, το οποίο πρέπει να τεθεί αναμφιβόλως μεταξύ των αναγκαιοτήτων, που προέρχονται από τις απαιτήσεις της αγοράς και του στοχαστικού και ακαδημαϊκού χαρακτήρα της εκπαίδευσης, αποτελεί μια σοβαρή πρόκληση για όλους μας.

@ Δια Ταύτα

Η πραγματοποίηση πολιτικών με σύγχρονα χαρακτηριστικά είναι σίγουρο ότι, θα προκαλέσει αντιδράσεις, έντονες αντιδράσεις. Πρώτα και κύρια από τις δυνάμεις που θα ήθελαν τη «συντήρηση» της υπάρχουσας κατάστασης. Υπάρχουν, επίσης, πολλές ομάδες, των οποίων τα συμφέροντα, ενδεχομένως, να θιγούν και είναι φυσιολογικό να αντιδράσουν. Το αντίθετο θα ήταν πράγματι αφύσικο.

Σ' όλες τις δυνάμεις της ακαδημαϊκής κοινότητας προτείνουμε μια πρωτοπόρα συστράτευση. Φυσικοί σύμμαχοι μας είναι όλοι οι συνάδελφοι που, καθημερινά, βιώνουν τις αδυναμίες και τις δομικές, πλέον, ατέλειες του σημερινού συστήματος. Όλες οι ζωντανές δυνάμεις, που προβληματίζονται και αγωνιούν για σύγχρονα δημόσια ιδρύματα ανώτατης εκπαίδευσης.

Η περίοδος της αδράνειας τελειώνει νομοτελειακά και πρέπει να την διαδεχτεί μια νέα περίοδος ενεργού και ουσιαστικού ακαδημαϊκό-πολιτικού διαλόγου και δράσης. Όμως θα πρέπει να είναι μια πολιτική, που θα ενσωματώνει τις κατακτήσεις του παρελθόντος σε μια νέα δυναμική ικανή να ενσωματώνει τα ακαδημαϊκά και εκπαιδευτικά χαρακτηριστικά του χώρου.

Συνέπεια όλων αυτών θα πρέπει να είναι η ουσιαστική συμμετοχή όλων των ζωντανών και δημιουργικών δυνάμεων του χώρου στα αντίστοιχα συλλογικά - συνδικαλιστικά όργανα σε όλα τα επίπεδα, ώστε αυτά πράγματι να καταστούν η κοινή συνισταμένη όλων των πολιτικών δυνάμεων, που δρουν και δημιουργούν στο ελληνικό πανεπιστήμιο. Πράγμα, που θα συμβάλει σημαντικά στην πρόοδο, τον εκσυγχρονισμό και την ανάπτυξη της Ανώτατης Εκπαίδευσης στην Πατρίδα μας.

Αθήνα, Άνοιξη 2004

Εκ μέρους της Εκτελεστικής Γραμματείας της

Κίνησης Πανεπιστημιακής Αναβάθμισης

Πρόεδρος:             Σταυρακάκης Νικόλαος Μ.
(Σχ. Εφαρμ. Μαθημ. & Φυσικών Επιστημών, ΕΜΠ)

Α' Αντιπρόεδρος :     Καρνάβου Ελευθερία
(Πολ/κή Σχολή, Τμ. Αγρον. Τοπογρ. Μηχαν., ΑΠΘ),

Β' Αντιπρόεδρος :      Ραπακούλιας Δημήτρης
(Τμ. Χημικών Μηχανικών, Πανεπιστήμιο ΠΑΤΡΑΣ)

Γραμματέας :        Τσινισιζέλης Μιχαήλ
(Νομική Σχολή, Τμ. Πολιτικών Επιστημών, ΕΚΠΑ),

Ταμίας :                 Αλεξανδρής Νικόλαος
(Τμήμα Πληροφορικής, Πανεπιστήμιο ΠΕΙΡΑΙΑ)

Μέλη :                    

Χρηστίδης Θεόδωρος
(Τμ. Παιδ/γικό Δημ/κής Εκπαίδ., Πανεπιστήμιο ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ)
Κάτσικας Σωκράτης
(Τμ. Μ. Π.&Ε. Σ, Πανεπιστήμιο ΑΙΓΑΙΟΥ, Πρύτανης)