3 Ιουλίου 2025
Με τη βούλα του ΣτΕ η υποβάθμιση της
ανώτατης εκπαίδευσης.
Αδικαιολόγητες οι κυβερνητικές θριαμβολογίες.
Η πρόσφατη απόφαση του ΣτΕ που έκρινε με ψήφους 17 έναντι 8 ως συνταγματικές τις διατάξεις του ν. 5094/2024 – «νόμος Πιερρακάκη» (1) είναι ιστορική, καθώς ολοκληρώνει τις μακρόχρονες και συστηματικές προσπάθειες των ενδιαφερομένων και των υποστηρικτών τους για καθιέρωση των κολεγίων ως παρα-πανεπιστημίων, ως ένα παράλληλο, ιδιωτικό σύστημα ανώτατης εκπαίδευσης.
Οι κυβερνητικές θριαμβολογίες είναι κατανοητές, από επικοινωνιακή και ιδεολογική άποψη, αφού δεν κατέπεσαν οι ρυθμίσεις του νόμου Πιερρακάκη, που ήταν το αποκορύφωμα αυτών των προσπαθειών.
Οι θριαμβολογίες όμως δεν είναι καθόλου δικαιολογημένες. Αρχικά, παρόλο που μπορείς όπως και πριν πληρώνοντας δίδακτρα και «σπουδάζοντας» στη χώρα μας να πάρεις πτυχίο ξένου πανεπιστημίου, στο εξής με πλήρη αναγνώριση, πρόκειται για την οριστικοποίηση μιας στρεβλής κατάστασης, καθώς δεν έχουμε μη-κρατικά, ιδιωτικά ελληνικά πανεπιστήμια που να αξιολογούνται ακαδημαϊκά όπως τα δημόσια και να υπάγονται στο ίδιο θεσμικό πλαίσιο. Η Ελλάδα εξακολουθεί να είναι μια χώρα όπου δεν επιτρέπεται η ίδρυση πανεπιστημίου από ιδιώτες (2), έστω και μη κερδοσκοπικό (π.χ από ένα ίδρυμα όπως το Σταύρος Νιάρχος). Για το λόγο αυτό εξάλλου το θέμα της τροποποίησης του άρθρου 16 δεν έχει κλείσει, παραμένει ανοικτό στην προσεχή συνταγματική αναθεώρηση.
Πρακτικά το μόνο που πρόσθεσε ο νόμος Πιερρακάκη είναι να αποδίδεται αυτόματα, χωρίς πρόσθετες απαιτήσεις, η επαγγελματική ισοδυναμία (3) και να αναγνωρίζεται πλέον ο τίτλος για ακαδημαϊκή εξέλιξη (ακαδημαϊκή ισοδυναμία). Το ψευδεπίγραφο «μη-κερδοσκοπικά» στον τίτλο του νόμου είναι φενάκη, αφού δεν διασφαλίζεται από τις διατάξεις του (4). Τα κολέγια εξακολουθούν να υπάρχουν ως εμπορικές επιχειρήσεις και ορισμένα από αυτά θα αναρτήσουν νέες επιγραφές, προσαρμόζοντας τις υφιστάμενες συμφωνίες δικαιόχρησης και αναγνώρισης στη νέα μορφή των παραρτημάτων – ΝΠΠΕ (Νομικά Πρόσωπα Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης). Οι αιτήσεις για 11 από τα 12 ΝΠΠΕ που έχουν υποβληθεί προέρχονται από 8 κολέγια και αφορούν 10 βρετανικά πανεπιστήμια και ένα γαλλικό, με τα οποία αυτά τα κολέγια είχαν ως τώρα συνεργασία και παρείχαν τα αντίστοιχα πτυχία. Όποιοι πήγαιναν στα κολέγια, επειδή δεν περνούσαν σε κάποια σχολή που ήθελαν, θα εξακολουθούν να πηγαίνουν στα αναβαπτισμένα νέα κολέγια - «παραρτήματα».
Αυτή είναι η εκπαιδευτική τομή που προβάλλεται σαν «ίδρυση μη-κρατικών πανεπιστημίων». Η επισημοποίηση της κατώτερης μορφής διασυνοριακής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, η παροχή εμπορικών υπηρεσιών μέσω παραρτημάτων, χωρίς ακαδημαϊκό έλεγχο από το κράτος υποδοχής, που ευδοκιμεί σε χώρες με προβληματικό εκπαιδευτικό σύστημα.
Με προτεραιότητα στην εντυπωσιοθηρία και στην εξυπηρέτηση επενδυτικών σχεδίων που προβλήθηκαν ανοιχτά στον τύπο, και με μεγάλου βαθμού ιδεολογική μυωπία, η κυβέρνηση παραβλέπει τις επιπτώσεις στην εκπαίδευση και στην αγορά εργασίας από την πλήρη αναγνώριση των πτυχίων 3ετών bachelor των ξένων παραρτημάτων. Η ισοτίμησή τους με τα πτυχία του δημόσιου πανεπιστημίου υποτιμά το κύρος των πτυχίων του και τον κόπο των σπουδών των φοιτητών του, όμως η υπουργός Παιδείας παρέπεμψε την άβολη σχετική συζήτηση στο μέλλον. Επίσης η παράλληλη προσφορά από τα παραρτήματα θέσεων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης σε σχολές με υποτιθέμενη ή πρόσκαιρη απήχηση αναιρεί τον όποιο εκπαιδευτικό σχεδιασμό ασκούσε το υπουργείο με τον καθορισμό θέσεων εισακτέων και καθιστά αδύνατο τον αναγκαίο εξορθολογισμό του ακαδημαϊκού χάρτη της χώρας και η διαμόρφωση εκπαιδευτικής αναπτυξιακής στρατηγικής.
Για να στηρίξουν το αφήγημα της δήθεν επιτυχημένης πολιτικής, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος, η νυν και ο πρώην υπουργός και ο ίδιος ο πρωθυπουργός δεν αρκούνται στο να διαφημίζουν απροκάλυπτα τα νέα κολέγια – παραρτήματα (5), αλλά δυσφημούν συστηματικά το πανεπιστήμιο με επαναλαμβανόμενες δηλώσεις περί ανομίας.
Η δυνατότητα να τερματιστεί τώρα αυτή η στρέβλωση χάθηκε κατά την κρίση του νόμου Πιερρακάκη στο Συμβούλιο της Επικρατείας. Το ΣτΕ κινήθηκε με ρυθμούς που υπαγορεύονται από τις κυβερνητικές προτεραιότητες, και παρά τον θεμελιώδη για την τελική απόφαση ρόλο που απέδωσε στην ευρωπαϊκή νομοθεσία, δεν υπέβαλε σχετικό προδικαστικό ερώτημα στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η πλειοψηφία του ΣτΕ αποδέχτηκε αυτό που είχε εξαγγείλει στις προγραμματικές δηλώσεις το 2023 ο πρωθυπουργός, την παράκαμψη των ρητών απαγορεύσεων του άρθρου 16, ερμηνεύοντας το άρθρο 28 περί διακρατικών συμφωνιών, τη νομοθεσία και νομολογία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (6), ακόμη και με επίκληση της GATS – Γενική Συμφωνία για τις συναλλαγές στον τομέα των υπηρεσιών (στην οποία ωστόσο η χώρα διατήρησε το δικαίωμα να επιβάλει περιορισμούς σε εμπορικές υπηρεσίες τριτοβάθμιας εκπαίδευσης). Αν υπερέχουν οι διεθνείς συμφωνίες των εθνικών νόμων, δεν είναι και υπερσυνταγματικές, επομένως για τη διαφύλαξη της συνταγματικής νομιμότητας έπρεπε να προηγηθεί η αναθεώρηση των κρίσιμων διατάξεων (η οποία είχε εξαγγελθεί). Αντίθετα, τόσο η νομοθετική επινόηση των ΝΠΠΔ όσο και η δικαστική επικύρωση της «παράκαμψης» με ξεχείλωμα των συνταγματικών ορίων, κλονίζουν την ισχύ του Συντάγματος, και δημιουργούν σοβαρές ανησυχίες για τη θεσμική ασφάλεια που παρέχει το Σύνταγμα σε ένα δημοκρατικό κράτος. Σίγουρα πάντως δεν αποτελούν λόγο για πανηγυρισμούς.
Εξάλλου, στο βαθμό που αποτελεί πυλώνα ανάπτυξης της χώρας, δεν μπορεί η εκπαίδευση να αντιμετωπίζεται ως πεδίο ιδεολογικών μαχών. Η μικροπολιτική και επικοινωνιακή προσέγγισή της πρέπει να αλλάξει, και η συστηματική υποτίμηση της δημόσιας πανεπιστημιακής εκπαίδευσης παράλληλα με την υπερτίμηση των κολεγίων από την κυβέρνηση πρέπει να σταματήσει. Η ισχυροποίηση της χώρας στο ρευστό διεθνές γεωπολιτικό περιβάλλον και υπό το φως των ραγδαίων τεχνολογικών εξελίξεων θα προέλθει σε βάθος χρόνου από την έμφαση στην εκπαίδευση, την έρευνα, την καινοτομία, που καθόλου δεν υπηρετούνται από την πανεπιστημιοποίηση των κολεγίων. Τα νέα κολέγια – παραρτήματα ξένων πανεπιστημίων με τις επιπτώσεις που θα επιφέρουν στο εκπαιδευτικό σύστημα καθιστούν πιο επιτακτική την ανάγκη για συναινετική χάραξη στρατηγικής για την ανάπτυξη της ανώτατης εκπαίδευσης και για πραγματική και γενναία θεσμική και οικονομική στήριξη του δημόσιου πανεπιστημίου.
Δ Ι Ο Ι Κ Ο Υ Σ Α Ε Π Ι Τ Ρ Ο Π Η
Κ Ι Ν Η Σ Η Σ Π Α Ν Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ι Α Κ Η Σ Α Ν Α Β Α Θ Μ Ι Σ Η Σ
Σημειώσεις (1) Σύμφωνα με δημοσιογραφικές πληροφορίες, καθώς η απόφαση δεν έχει δημοσιευτεί, παρά μόνο μια ανακοίνωση του Προέδρου του ΣτΕ στις 13/6 σχετικά με το αποτέλεσμα των διασκέψεων της 11/4/2025 επί των σχετικών υποθέσεων. Κατά την άποψη που επικράτησε στο ΣτΕ, οι ρητές διατάξεις του άρθρου 16 του Συντάγματος που ορίζουν ότι «H ανώτατη εκπαίδευση παρέχεται αποκλειστικά από ιδρύματα που αποτελούν νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου με πλήρη αυτοδιοίκηση» (16.5) και απαγορεύουν «τη σύσταση ανώτατων σχολών από ιδιώτες» (16.8), ερμηνευόμενες σε αρμονία με το δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σύμφωνα με την ανακοίνωση του προέδρου του ΣτΕ, δεν αποκλείουν την ίδρυση και λειτουργία παραρτημάτων αλλοδαπών πανεπιστημίων.
(2) Όχι η μόνη στον κόσμο ούτε μαζί με την Β.Κορέα, όπως συνήθως λέγεται, αλλά μαζί με την Κούβα, όπως και με το Λουξεμβούργο. Το επιχείρημα περί «μοναδικότητας» χρησιμοποιείται συχνά για να δείξει μια υστέρηση στο εκπαιδευτικό μας σύστημα, η οποία υποτίθεται ότι τεκμηριώνει την ανάγκη ίδρυσης ιδιωτικών πανεπιστημίων.
(3) Τα κολέγια, που αρχικά λειτουργούσαν ως Κέντρα Ελευθέρων Σπουδών, είναι σύμφωνα με τον ν.3696/2008 πάροχοι μη τυπικής εκπαίδευσης, με αδιαβάθμητους τίτλους σπουδών. Συνεργαζόμενα με ξένα πανεπιστήμια με συμφωνίες δικαιόχρησης και αναγνώρισης, ιδίως βρετανικά, έδιναν τίτλους (τριετών) σπουδών του ξένου πανεπιστημίου που δεν αναγνωρίζονταν στην Ελλάδα επειδή δεν είχαν πραγματοποιηθεί σε αυτό. Το 2020 αναγνωρίστηκε «επαγγελματική ισοδυναμία» των τίτλων, μετά από εξέταση κάποιων επιπλέον μαθημάτων που ορίζει υπηρεσία του Υπ. Παιδείας, το ΑΤΕΕΝ, επιτρέποντας την εγγραφή στον οικείο επαγγελματικό φορέα και την απόκτηση άδειας άσκησης επαγγέλματος (Ν4763/2020).
(4) Το «μη κερδοσκοπικά» έχει εξαφανιστεί από τις πανηγυρικές δηλώσεις για «μη κρατικά πανεπιστήμια. Παραμένει αναπάντητο το ερώτημα που θέσαμε: «για ποιο λόγο ιδιωτικά κεφάλαια θα επενδύσουν σε εμπορικό σχήμα «μη κερδοσκοπικής» παροχής εκπαίδευσης, όταν μάλιστα δεν συγκαλύπτονται οι κερδοσκοπικές προθέσεις και τα σχέδια των επενδυτικών κεφαλαίων, που προβάλλονται ανοικτά στον τύπο;», όπως θα παραμείνει εσαεί, μνημείο της επίσημης παραπληροφόρησης για το ζήτημα, ο τίτλος του νόμου Πιερρακάκη. Βλέπε και
ΚΙΠΑΝ
17-2-2025 Παλαιά και νέα κολέγια: Μοιράζοντας πτυχία και χάντρες για τους
ιθαγενείς, https://kipan-aei.blogspot.com/2025/02/17.html
ΚΙΠΑΝ 15-2-2024, «Όχι στα νέα κολέγια -
Όχι στην παράκαμψη του Συντάγματος - Να ενισχυθεί πραγματικά το δημόσιο
πανεπιστήμιο», https://kipan-aei.blogspot.com/2024/02/15.html
(5) Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος δηλώνει ότι «τέσσερα από τα πανεπιστήμια που έκαναν αίτηση βρίσκονται σε υψηλότερη κατάταξη από τα ελληνικά πανεπιστήμια». Παραπλανά ασύστολα την κοινή γνώμη, αφού τα κριτήρια των κατατάξεων αφορούν τα μητρικά πανεπιστήμια και όχι φυσικά τα υπό ίδρυση παραρτήματα, ή τα κολέγια που κάνουν την αίτηση.
(6) Παρόλο που η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν μπορεί να νομοθετεί για την εκπαίδευση των κρατών – μελών, εξ ου και η ανάγκη για σύγκλιση των εκπαιδευτικών συστημάτων με διαδικασίες όπως η Μπολόνια και η κινητικότητα όπως το πρόγραμμα Erasmus.