10 Σεπτεμβρίου 2025
Σκάνδαλο Αστέρια: όπως Συμπράξεις, όπως ΟΠΕΚΕΠΕ
Υπόνοιες και φήμες για αναξιοκρατική και μεροληπτική αξιολόγηση στα ελληνικά προγράμματα χρηματοδότησης ερευνητικών έργων υπήρχαν και τα προηγούμενα χρόνια. Δεν βασίζονταν μόνο στη δυσαρέσκεια όσων κόβονταν, αλλά και σε «περίεργες» γεωγραφικές, ιδρυματικές και προσωπικές κατανομές. Ο τόπος μας είναι μικρός και γνωριζόμαστε.
Η σκανδαλώδης όμως αξιολόγηση στις «Συμπράξεις Ερευνητικής Αριστείας» [1, 2, 3] δεν είχε προηγούμενο: πρόδηλα πολωμένη βαθμολόγηση, χωρίς πραγματική κρίση, με τυποποιημένο γενικόλογο σχολιασμό (πιθανότατα προϊόν τεχνητής νοημοσύνης) - τον οποίο παραδέχτηκε το Υπ. Παιδείας (!) επικαλούμενο πίεση χρόνου (βλ. Καθημερινή 7-12-2024)[4].
Δυστυχώς δεν διορθώθηκε τίποτε. Το σκάνδαλο μη-αξιολόγησης των «Συμπράξεων», συνδυασμός οργανωτικής ανικανότητας και πελατειακής μεροληψίας, επαναλήφθηκε με το πρόγραμμα «Εμπιστοσύνη στα Αστέρια μας». Το έργο εντάχθηκε στο ταμείο Ανάκαμψης στις 11-10-2022, αλλά προκηρύχθηκε στις 15-2-2024, με προθεσμία υποβολής προτάσεων τις 25-6-2024. Και με διάρκεια 24 μήνες, αλλά λήξη της χρηματοδότησης στις 31-12-2026 (!). Μετά την αρχική καθυστέρηση στην προκήρυξη, αντί να επισπεύσει, το υπουργείο έκανε 15 μήνες να συγκροτήσει επιτροπή αξιολόγησης (5-5-2025, ΑΔΑ:6ΜΝΙ46ΝΚΠΔ-ΖΣ1), η οποία ανακοίνωσε αποτελέσματα της αξιολόγησης στις 22-7-2025 (ΑΔΑ: 6ΦΗΕ46ΝΚΠΔ-Ν5Τ).
Αξιολόγηση ναι αλλά με τι όρους; Εδώ είδαμε: κρίση κάθε πρότασης από έναν μόνο αξιολογητή, κρίση χωρίς αμοιβή, ανεπαρκή διαθέσιμο χρόνο, κρίση από αξιολογητή άσχετο με το επιστημονικό πεδίο, αφού τα γνωστικά αντικείμενα των αξιολογητών δεν καλύπτουν όλες τις επιστημονικές περιοχές, δηλαδή καμία σχέση με τη δεοντολογία και τη διεθνή πρακτική που διασφαλίζει συνθήκες αξιοκρατίας και εμπιστοσύνης. Οκτώ αξιολογητές για 731 προτάσεις στις «Συμπράξεις», δώδεκα αξιολογητές για 1.241 προτάσεις στα «Αστέρια», με διαθέσιμο χρόνο σχεδόν δύο μήνες. Κάτω από τέτοιες συνθήκες δεν είναι ανθρωπίνως δυνατό να γίνει αξιοκρατική κρίση. Επόμενο λοιπόν να παρατηρηθούν μαζικά όσα καταγγέλλονται και αποδεικνύονται όπως γνωρίζουμε από τις ενστάσεις που κατατέθηκαν, για ασαφή, άσχετα, ατεκμηρίωτα, αβάσιμα, λανθασμένα, και τεχνητά παραγόμενα (από εργαλείο τεχνητής νοημοσύνης) σχόλια.
Το αποτέλεσμα όμως της αξιολόγησης δεν είναι τυχαίο, με μια ομαλή κατανομή βαθμολογίας, όπως θα συνέβαινε αν είχαμε απλά ανεπαρκή, βιαστική, πρόχειρη κρίση κάθε πρότασης. Είναι σαφές και αυταπόδεικτο από τα διαγράμματα που παραθέτουμε (συχνοτικά ιστογράμματα βαθμολογίας), με την αφύσικη κατανομή της βαθμολογίας πριν και μετά τη βαθμολογική βάση (το κρίσιμο όριο των 70 μονάδων), ότι η βαθμολόγηση ήταν κατευθυνόμενη. Μόνο αν υπάρχει λίστα πριμοδότησης μπορεί να προκύψει τέτοια κατανομή βαθμολογίας.
Πίσω δηλαδή από την ανικανότητα διαχείρισης, τη δεοντολογική ανεπάρκεια και την αβελτηρία, τόσο στις «Συμπράξεις» πέρυσι (όπου μοίρασαν εκατομμύρια χωρίς να αναμένεται καμία «ερευνητική αριστεία») όσο και στα «Αστέρια» φέτος, υπάρχει το αντίστοιχο του «μεγάλου κόλπου» του ΟΠΕΚΕΠΕ στην έρευνα, ένας πελατειακός μηχανισμός διαμοιρασμού χρημάτων σε ημετέρους.
Μετά το πλήθος των ενστάσεων και καταγγελιών και τα αδιαμφισβήτητα στοιχεία που παρουσιάζουμε και καταδεικνύουν το διαβλητό της διαδικασίας, οφείλουν η Επιτελική Δομή ΕΣΠΑ και η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας να αναλάβουν τις ευθύνες τους, να ακυρώσουν τα αποτελέσματα της αξιολόγησης και να επαναλάβουν την αξιολόγηση με τους παραδεκτούς κανόνες δεοντολογίας. Σε διαφορετική περίπτωση, είναι απαραίτητη η παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας._
Τα διαγράμματα δείχνουν την κατανομή της βαθμολογίας αξιολόγησης των προτάσεων στα «Αστέρια» και στις «Συμπράξεις». Προτάσεις με βαθμολογία μικρότερη από 70 απορρίπτονται. Προτάσεις με μεγαλύτερη βαθμολογία χρηματοδοτούνται με τη σειρά κατάταξης μέχρι εξάντλησης του προϋπολογισμού.
Δ Ι Ο Ι Κ Ο Υ Σ Α Ε Π Ι Τ Ρ Ο Π Η
Κ Ι Ν Η Σ Η Σ Π Α Ν Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ι Α Κ Η Σ Α Ν Α Β Α Θ Μ Ι Σ Η Σ
Παραπομπές
[1] ΚΙΠΑΝ - Σκανδαλώδης, πρωτοφανής και απαράδεκτη η διαδικασία αξιολόγησης των ερευνητικών προτάσεων στο έργο «Συμπράξεις Ερευνητικής Αριστείας», 6-12-2024, https://www.kipan.gr/2024/12/06.html
[2] ΕΓ ΠΟΣΔΕΠ - για την απαράδεκτη διαδικασία αξιολόγησης στο έργο «Συμπράξεις Ερευνητικής Αριστείας» της Επιτελικής Δομής ΕΣΠΑ του Υπουργείου Παιδείας , 10-12-2024, https://drive.google.com/file/d/1nh-so-pXru7jRXDEGwnojYZuaXnotrB6/view?usp=drive_link
[3] ΚΙΠΑΝ - Απίστευτες παραδοχές του Υπουργείου Παιδείας για τη σκανδαλώδη μη-αξιολόγηση στο έργο «Συμπράξεις», 10-12-2024, https://www.kipan.gr/2024/12/blog-post.html
[4]Καθημερινή 7-12-2024 «καταγγελία για έργο σε ΑΕΙ» https://www.kathimerini.gr/society/563360902/kataggelia-gia-ergo-se-aei/