Παραβλέπεται ο στρατηγικός ρόλος της επιστημονικής διασποράς και η ανάγκη επαναπατρισμού των νέων επιστημόνων
5 Δεκεμβρίου 2025
Το νομοσχέδιο του Υπουργείου Άμυνας με τίτλο «Χάρτης Μετάβασης των Ενόπλων Δυνάμεων στη Νέα Εποχή», που έχει κατατεθεί σε διαβούλευση από τις 20 Νοεμβρίου [1], περιλαμβάνει μεταξύ άλλων σημαντικές στρατολογικές ρυθμίσεις, που εγείρουν σοβαρά εμπόδια στην αντιμετώπιση της διαρροής – μη επιστροφής επιστημονικού δυναμικού και έχουν συνέπειες στη σταδιοδρομία των νέων Ελλήνων επιστημόνων που ζουν, εργάζονται και διακρίνονται στο εξωτερικό.
Οι ρυθμίσεις του νομοσχεδίου, καθώς και η λογική του Υπουργείου όπως εκφράστηκε κατά την παρουσίασή του [2], αγνοούν πλήρως τις ιδιαιτερότητες της ακαδημαϊκής και επιστημονικής σταδιοδρομίας και αντιμετωπίζουν την παράταση στράτευσης ή την εξαγορά της θητείας σαν ένα «πονηρό» κόλπο σε βάρος των υπόλοιπων στρατευσίμων.
Συγκεκριμένα, προβλέπονται:
• Κατάργηση της χορήγησης αναβολής σε επιστήμονα που διαπρέπει (που παρέχονταν με απόφαση του υπουργού).
• Αυστηροποίηση των κριτηρίων για την ιδιότητα μόνιμου κατοίκου εξωτερικού, με συνέπεια όσοι μεταβαίνουν στο εξωτερικό για μεταπτυχιακές ή διδακτορικές σπουδές και στη συνέχεια ακολουθούν ακαδημαϊκή ή ερευνητική σταδιοδρομία να μη μπορούν να λάβουν αναβολή ως μόνιμοι κάτοικοι. Με τη λήψη του διπλώματος, σε ένα σταυροδρόμι για τη ζωή τους και την επιστημονική εξέλιξή τους, θα χαρακτηρίζονται ανυπότακτοι.
• Αύξηση ορίου ηλικίας για εξαγορά θητείας των ανυπότακτων από το 33ο στο 40ό έτος, μέτρο που λειτουργεί τιμωρητικά και καθηλώνει τους νέους επιστήμονες σε καθεστώς περιορισμένης μετακίνησης για περισσότερο από μία δεκαετία, καθώς μειώνεται η δυνατότητα παρουσίας τους στην Ελλάδα από 30 σε 4 ημέρες ετησίως, οδηγώντας τους σε ουσιαστική αποκοπή από την χώρα, τις οικογένειές τους και τα ελληνικά επιστημονικά δίκτυα.
• Αύξηση του κόστους εξαγοράς από 900 σε 1500 € το μήνα
Είναι σαφές, δεδομένων και των γεωπολιτικών προκλήσεων, ότι το υπουργείο οφείλει να αντιμετωπίσει υφιστάμενες στρεβλώσεις, και να προχωρήσει σε εξορθολογισμό και θεσμική θωράκιση του στρατολογικού πλαισίου. Όμως η προσέγγισή του Υπουργείου είναι μονομερής, παρωχημένη και ελλιπής, καθώς δεν λαμβάνει υπόψη τον τρόπο με τον οποίο αναπαράγεται το επιστημονικό δυναμικό, τις ιδιαίτερες απαιτήσεις μιας διεθνούς ερευνητικής σταδιοδρομίας και την ανάγκη της Ελλάδας να διατηρήσει δεσμούς με το ανθρώπινο κεφάλαιο υψηλής εξειδίκευσης που βρίσκεται στο εξωτερικό.
Αντί να ενισχύσει τη σχέση της χώρας με τη νέα γενιά επιστημόνων, η αλλαγή των κριτηρίων αναβολής και των ορίων εξαγοράς την διαρρηγνύει, δημιουργώντας αντικίνητρα επιστροφής και επιβαρύνοντας με τιμωρητικούς περιορισμούς όσους επιλέγουν την ακαδημαϊκή πορεία εκτός Ελλάδος.
Σε μια περίοδο που η Ελλάδα χρειάζεται περισσότερο από ποτέ τη σύνδεση με τη διεθνή παραγωγή γνώσης και καινοτομίας, το νομοσχέδιο αποτυγχάνει να προτείνει μια σύγχρονη, στρατηγική και ρεαλιστική πολιτική για τη στράτευση των νέων επιστημόνων.
Καλούμε το Υπουργείο να επανεξετάσει συνολικά τις εν λόγω προβλέψεις και να αναπτύξει ένα στρατολογικό πλαίσιο που:
• Θα αναγνωρίζει την ελληνική επιστημονική διασπορά και την επιστημονική δραστηριότητά της ως στρατηγικό εθνικό πόρο,
• Θα παρέχει στρατολογικές ρυθμίσεις για τους νέους Έλληνες επιστήμονες συμβατές με τις απαιτήσεις μιας διεθνούς ερευνητικής σταδιοδρομίας, διατηρώντας τη σύνδεσή τους με την πατρίδα και διευκολύνοντας την επιστροφή τους, αντί να τη δυσχεραίνει και να τους αποκόπτει.
Η απουσία τέτοιας μέριμνας δεν συνιστά απλώς παράλειψη - αποτελεί στρατηγικό λάθος με μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στην ανάπτυξη της έρευνας και της καινοτομίας στη χώρα.
Δ Ι Ο Ι Κ Ο Υ Σ Α Ε
Π Ι Τ Ρ Ο Π Η
Κ Ι Ν Η Σ Η Σ Π Α Ν Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ι Α Κ Η Σ Α Ν Α Β Α Θ Μ Ι Σ Η Σ
Παραπομπές
[1] το νομοσχέδιο στη διαβούλευση https://www.opengov.gr/mindefence/?p=7457
[2] Υπουργείο Άμυνας - παρουσίαση του νομοσχεδίου https://www.mod.mil.gr/paroysiasi-s-n-titlo-chartis-metavasis-ton-enoplon-dynameon-sti/